คุณ ช่อลัดดา เที่ยงพุก

ฝ่ายกระบวนการผลิตและแปรรูป สถาบันค้นคว้าและพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหาร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

จุลินทรีย์ในลำไส้ของเรามีมากกว่า 5,000 สายพันธุ์ และปริมาณมากถึง 100 ล้านล้านตัว มีทั้งที่เป็นชนิดดีที่เรียกว่าโพรไบโอติกส์ (probiotics) และชนิดไม่ดี จุลินทรีย์เหล่านี้มีความสำคัญไม่น้อยไปกว่าอวัยวะภายในของมนุษย์ จุลินทรีย์โพรไบโอติกส์ คือจุลินทรีย์มีชีวิต เมื่อได้รับในปริมาณที่มากพอจะส่งผลที่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพผู้บริโภค โพรไบโอติกส์มีหลายตระกูล เช่น แลคโตคอกคัส (Lactococcus) แลคโตบาซิลลัส  (Lactobacillus) และบิฟิโดแบคทีเรียม (Bifidobacterium) เป็นต้น จุลินทรีย์โพรไบโอติกส์สร้างกรดแลคติคช่วยยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรค เช่น Clostridium perfringens ที่สร้างสารพิษ และ Salmonella ทำให้ลำไส้อักเสบ เป็นต้น ช่วยลดระดับของคอเลสเตอรอล และไตรกลีเซอไรด์ ในเลือด ช่วยในการทำงานของลำไส้ ลดอาการท้องผูกได้ เนื่องจากกรดอินทรีย์ที่จุลินทรีย์บิฟิโดแบคทีเรียมผลิตขึ้น จะกระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ ช่วยเพิ่มความชื้นของอุจจาระ ทำให้สามารถขับถ่ายได้สะดวก ช่วยเพิ่มการดูดซึมแคลเซียมในระบบย่อยอาหาร สามารถผลิตวิตามิน เช่น วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 และวิตามินบี 6  

สำหรับคนที่มีสุขภาพดี จะมีโพรไบโอติกส์มากพอ แต่ถ้าคนที่มีพฤติกรรมไม่เหมาะสม เช่น รับประทานอาหารไม่ครบถ้วน  นอนดึก มีความเครียด ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ ก็จะทำให้โพรไบโอติกส์ลดน้อยลง ซึ่งจะส่งผลให้เกิดโรค อาทิ ท้องผูก มะเร็ง โดยเฉพาะมะเร็งลำไส้ใหญ่ อาหารที่มีโพรไบโอติกส์ เช่น นมเปรี้ยว โยเกิร์ต ข้าวหมาก หรือการทานอาหารที่สามารถเป็นอาหารของโพรไบโอติกส์ได้ ซึ่งเรียกว่า พรีไบโอติกส์  การนอนหลับที่เหมาะสม อารมณ์ดี การออกกำลังกาย สิ่งเหล่านี้จะช่วยเพิ่มโพรไบโอติกส์ได้ 

พรีไบโอติกส์ (prebiotics) เป็นอาหารซึ่งร่างกายมนุษย์ไม่สามารถย่อยได้ในระบบทางเดินอาหาร แต่จะถูกย่อยในลำไส้ใหญ่ด้วยโพรไบโอติกส์  พรีไบโอติกส์มีหลายชนิด  ได้แก่ โอลิโกแซ็กคาไรด์ อินูลิน น้ำตาลแอลกฮอล์ แป้งทนต่อการย่อย เป็นต้น พรีไบโอติกส์ได้จากพืชเป็นส่วนใหญ่ เช่น หัวกระเทียม หัวแก่นตะวัน ผลแอบเปิ้ล ผลมะละกอ เมล็ดข้าวบาร์เลย์ หน่อไม้ฝรั่ง หอมแดง เห็ด กล้วย ในปัจจุบันมีสารสกัดพรีไบโอติกส์จากพืช เช่น โอลิโกแซคาไรด์  น้ำตาลแรฟฟีโนส  อินูลิน  พรีไบโอติกส์จากการสังเคราะห์ด้วยเอนไซม์ เช่น  ฟรุกโตโอลิโกแซ็กคาไรด์ และพรีไบโอติกส์จากการสังเคราะห์ด้วยปฏิกิริยาทางเคมี เช่น น้ำตาลแอลกอฮอล์ และ แลคตูโลส  ปัจจุบันสามารถบริโภคพรีไบโอติกส์ได้ในรูปอาหารเสริมทั้งชนิดพรีไบโอติกส์อย่างเดียว หรือมีทั้งพรีไบโอติกส์ ผสมโพรไบโอติกส์ ที่เรียกว่าซินไบโอติกส์ นอกจากนี้มีผลิตภัณฑ์อาหารหลายชนิดเติมพรีไบโอติกส์ ได้แก่ เครื่องดื่ม นม อาหารทารก โยเกิร์ต พาสต้า ขนมอบ ซอส อาหารเช้าธัญพืช ซุป ขนมขบเคี้ยว เป็นต้น ในการรับประทานพรีไบโอติกส์ ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุขแนะนำให้รับประทานอินูลิน 2-15 กรัม ถ้ามากเกินไปอาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น ท้องอืด ปวดท้อง เกิดแก๊สในลำไส้ จุกเสียด รู้สึกอึดอัด เรอ หรือผายลมบ่อย

ดังนั้นเราจึงควรดูแลจุลินทรีย์ในลำไส้ให้สมดุล เพื่อให้ร่างกายของเรามีสุขภาพดี 

บรรณานุกรม

ประกานต์ ฤดีกุลธํารง และ จารุณี ควรพิบูลย์ 2555 พรีไบโอติก: อาหารส่งเสริมสุขภาพ ธรรมศาสตร์เวชสาร

12(2): 362-369

ปลอดโรคภัย เมื่อให้อาหารดีแก่จุลินทรีย์ในลำไส้ 2018

https://ngthai.com/animals/14661/the-story-of-microbiom/ (22 เม.ย. 2565 )

ผลิตภัณฑ์สมุนไพรเพื่อสุขภาพ (อินูลิน) https://shorturl.asia/Rtkz7(22 เม.ย. 2565 )

พงศ์พันธุ์ วัชรวิชานันท์ จุลินทรีย์ก่อโรค

https://fdakorat.files.wordpress.com/2018/03/610329-pathogenic.pdf (22 เม.ย. 2565 )

พิมพ์เพ็ญ พรเฉลิมพงศ์ และพิมพ์เพ็ญ พรเฉลิมพงศ์ ผู้เรียบเรียง Prebiotic / พรีไบโอติก         https://shorturl.asia/MSeCs (22 เม.ย. 2565 )

รพ. พญาไท 2 การตรวจสมดุลจุลินทรีย์ในลำไส้ Gut Microbiome https://shorturl.gg/YZS5Z   (22 เม.ย. 2565 )

วิรัชนีย์ แก่นแสนดี จุลินทรีย์สุขภาพโพรไบโอติก http://www3.rdi.ku.ac.th/cl/knowledge/probiotic.pdf

(22 เม.ย. 2565 )

สํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา. (2556) คําชี้แจงประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การใช้จุลินทรีย์โพร

                ไบโอติกในอาหาร และประกาศ กระทรวงสาธารณสุข (ฉบับที่ 346) พ.ศ.2555 (ฉบับที่ 2)